Cấp cứu nạn nhân bị tai nạn liên lạc tại Bệnh viện Việt Đức. Ảnh: TM
Trường thích hợp thứ nhất là tham gia một ngày nóng bức của năm 2004, khi tôi đã đi khiến cho được 7 năm, vừa học xong cao học. Bệnh nhân là một cụ già 75 tuổi, vào viện vì đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Bệnh nhân đã được điều trị bằng thuốc kháng sinh, thuốc giãn phế truất quản, corticoid và đáp ứng nhân tố trị rất khả quan. Sau một tuần, bệnh nhân được ra viện. Khoảng 10h ngày ra viện, bệnh nhân cùng mái nhà rất hào hứng, ăn mặc chỉnh tề và ngồi chờ thanh toán. Lúc đó, tôi đang ở trong phòng, thấy cô y tá chạy tham gia nói: “Anh ra ngay xem bệnh nhân H.”. Tôi vội chạy ra thì thấy bệnh nhân đang ngồi trên bô để đại tiện, mặt quà ệch. Nhì người đàn ông ngồi giữ cho bố đại tiện thì đều... ngoảnh mặt ra sau. Kíp cấp cứu nhanh chóng đưa bệnh nhân lên giường và gấp rút xác định bệnh nhân đã bị ngừng tim, có nhẽ do nhồi máu cơ tim cấp. Hình như tiến hành tiêm adrenalin qua thành ngực vào tim, một thủ thuật hiện nay ít được sử dụng, nhận thấy bệnh nhân bị tràn khí màng phổi. Thủ thuật dẫn lưu cho khí xì ra ngoài nhanh chóng được thực hiện và sau đó tim đập quay về, bệnh nhân được cứu sống. Chẩn đoán xác định sau đó là: bệnh nhân bị ngừng tim do suy hô hấp do tràn khí màng phổi cấp có van (tức là khí trong khoảng phổi qua chỗ truất phế nang bị tan vỡ theo một chiều). Truất phế nang đã bị giãn căng ở bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và dễ ợt tan vỡ ra khi khiến cho các động tác gắng sức như rặn khi đại tiện.
Phương pháp đây 4 năm, tôi cũng có gặp mặt một trường hợp một cô gái bị tai nạn giao thông. Nạn nhân đi xe đạp, bị xe vận chuyển xô ngã và được đưa tham gia Khoa HSCC trong tình trạng tỉnh giấc táo nhưng có thể hiện đau vùng bụng dưới, mạch nhanh, huyết áp tụt. Nghi hoặc bệnh nhân có thể bị chảy máu trong do vỡ vạc tạng đặc nên kíp trực dò la ngay thấy có dịch máu trong ổ bụng liền chuyển bệnh nhân lên phòng mổ cấp cứu. Thật ngạc nhiên, chẩn đoán sau mổ là: chửa ngoài tử cung vỡ! Hồi cứu lại cảnh huống, thấy tuấn kiệt xế nói xe anh hầu như không va chạm với xe đạp mà do cô ấy tự ngã trước mũi xe. Logic của nhân tố là: cô gái đang đi xe đạp thì bị ngã ngay trước mũi xe vận tải vì choáng mất máu do khối chửa ngoài tử cung bị tan vỡ.
Trường hợp thứ ba là một ca sốc phản vệ. Bệnh nhân nữ, 35 tuổi, được chẩn đoán là viêm phổi do tụ cầu và đang được sử dụng kháng sinh loại vancomycin. Bệnh nhân đã được sử dụng loại kháng sinh này từ 2 ngày trước và hoàn toàn không có thể hiện dị ứng. Tới ngày sử dụng thứ ba, sau truyền tĩnh mạch vancomycin được 10 phút, bệnh nhân có biểu thị tức ngực, không thở được, tím tái, vật vã kích thích rất khốc liệt. Nhịp tim nhanh khoảng 150 lần/phút, huyết áp tụt không đo được. Độ bão hòa ôxy máu (SpO2) tụt xuống chỉ còn 65 - 70. Chẩn đoán xác định: sốc phản vệ do vancomycin. Chai thuốc vancomycin được loại trừ và adrenalin được chỉ định dùng tuyến phố tĩnh mạch theo phác đồ. Bệnh nhân sau đó thoát sốc nhưng chỉ bình ổn hẳn sau 24h với lượng adrenalin làng nhàng 1 ống truyền tĩnh mạch/h. Trường thích hợp này mới xảy ra tháng 8/2013.
Trong những năm mới tham gia nghề, tôi thiếu chút nữa cũng để xảy ra tai biến. Tối trực đó, có một bệnh nhân sau mổ vỡ gan do chấn thương đã hoàn toàn định hình. Khoảng gần nửa đêm, bệnh nhân kêu rất mệt. Khám thấy mạch, huyết áp tầm thường, độ bão hòa oxy tốt, tóm lại là không có thể hiện gì đặc biệt ko kể trên điện tim có ngoại tâm thu thất thưa. Tôi nghĩ có lẽ do bệnh nhân đói vì chưa ăn được nên cho truyền thêm dung dịch tuyến đường. Khoảng một giờ sau, y tá báo bệnh nhân không đỡ mệt nhưng tôi nghĩ không có gì đáng ngại và bảo cứ theo dõi thêm. 2 giờ sáng, tôi đi xem lại bệnh nhân nặng, đi qua phòng bệnh nhân nói trên thấy ngoại tâm thu trên máy theo dõi dày hơn. Giật thột, tôi cho làm xét nghiệm cấp và kết quả cho thấy bệnh nhân bị giảm kali máu rất nặng, chỉ chút nữa là có thể... xong tim! Một lượng kali được chỉ định truyền tĩnh mạch liên tiếp và bệnh nhân khá lên rất với tốc độ cao. Thật hú hồn!
Như vậy, thực tại lâm sàng muôn màu muôn vẻ với những tình huống không dễ dàng có thể định trước và đây chính là nguyên do gây ra tai biến trong y học. Với nhì cảnh huống trước tiên, việc chẩn đoán chính xác là rất khó khăn do vì xong tim đột nhiên ngột ở người cao tuổi thì duyên do hàng đầu là do nhồi máu cơ tim và việc cấp cứu bằng ép tim ngoài lồng ngực, đặt ống nội khí quản, bóp bóng là việc cần phải làm cho. Nhưng ví như trong trường hợp tràn khí màng phổi áp lực dương hay tràn khí màng phổi có van thì việc cần làm cho ngay cùng với ép tim lại là tạo dựng màng phổi dẫn lưu cho khí xì ra ngoài. Trong trường phù hợp này nếu như bóp bóng qua ống nội khí quản, thậm chí qua mặt nạ sẽ càng làm cho khí từ phổi ra khoang màng phổi phổ quát hơn, gây chèn lấn, suy hô hấp và bệnh nhân cam kết sẽ tử vong. Với trường hợp này, việc phát hiện ra tràn khí màng phổi hoàn toàn là do... thủ thuật tiêm thuốc adrenalin tham gia tim! Với trường hợp cô gái bị tai nạn, khi đưa bệnh nhân vào, khám trên người chỉ thấy một vài vết xây xát nhỏ nhắn, áp huyết tụt nhưng bệnh nhân đau bụng không phổ biến nên hầu như chơi bạn nào nghĩ tới lại có thể chảy máu trong do đổ vỡ tạng đặc, chỉ nghĩ là bệnh nhân bị choáng cho đến khi kíp trực cho khiến cho siêu thanh bụng thấy có dịch nhưng lại không tậu thấy tạng bị đổ vỡ. Yếu tố chỉ được phát hiện khi giải phẫu viên thành lập ổ bụng bệnh nhân thấy khối chửa ngoài dạ con đã vỡ vạc. Thiếu chút nữa anh lái xe bị oan!
Cấp cứu nạn nhân bị tai nạn liên lạc.
Một nguyên nhân nữa làm cho tai biến y học có thể xảy ra - đó là trang vũ trang y tế có được trang bị toàn diện hay không, lực lượng bác sĩ có được đào tạo kỹ lưỡng, có kinh nghiệm dày dạn hay không. Ở trường phù hợp bệnh nhân bị sốc phản vệ do vancomycin, ai cũng biết thuốc dùng hàng đầu trong trường phù hợp này là adrenalin nhưng tiêm liều bao lăm, tiêm tuyến phố nào là điều không đơn giản vì khi đó bệnh nhân kích thích vật vã rất dữ dội, run cơ, nổi gai toàn thân, phổi có co thắt kiểu hen nên ngay cả việc đo huyết áp cũng không phải là đơn giản. Trong những trường thích hợp này, thầy thuốc có khi nghe tim chính mình đập lại tưởng tim... bệnh nhân. Việc lấy thêm một các con phố truyền tĩnh mạch cũng không hề dễ dãi vì ven ngoại biên đã hầu như... bặt tăm do sốc. Trên máy theo dõi, nhịp tim chẳng thể xác định do bị nhiễu bởi bệnh nhân run và kích thích dữ dội. Chỉ có một cách xác định cam đoan áp huyết đã tụt thấp thông qua chỉ số lượng ôxy bão hòa (trên máy theo dõi) xuống rất thấp và lúc này, chỉ định dùng adrenalin các con phố tĩnh mạch được khởi đầu và phải truyền liên tiếp bằng bơm tiêm điện. Sau 2 giờ, khi bệnh nhân đã trợ thời bất biến. Ngẫm lại tôi mới thấy thương cho những người đồng nghiệp của tôi hôm mai đang phải làm cho việc ở những nơi trang thiết bị còn thiếu thốn, nhân tố kiện thực hành còn hạn giễu cợt! Bản thân đã được huấn luyện bài bản về chuyên lĩnh vực hồi sức cấp cứu, lại lăn lộn nhiều năm ở một khoa hồi sức cấp cứu của một bệnh viện trung ương mà đôi khi trước những ca sốc phản vệ, tôi cũng không cảm thấy tiện lợi gì! Còn ở trường phù hợp cuối, đôi khi tai biến y học xảy ra do người thầy thuốc thiếu dồn vào một chỗ, lơ là trong việc thăm khám, xử trí người bệnh dù vô tình hay cố ý. Các thầy của tôi dạy rằng, khi bệnh nhân có một bộc lộ gì đó thì chắc chắn trong cơ thể họ đã có gì thất thường cần được tìm kiếm, vấn đề trị, ví như anh coi bệnh nhân như người nhà của anh thì cam đoan anh sẽ chẩn đoán tốt hơn, xử trí chuẩn hơn.
Trên đây chỉ là một vài chả hạn về những trường phù hợp chi tiết mà tùy từng cỗi nguồn có thể xảy ra những rủi ro trong y học. Còn rất nhiều những trường hợp lý thú nữa mà tôi sẽ lại viết ra khi có cơ hội. Để kết luận, tôi xin phép được nhắc lại một câu có tính chất kinh điển: Tai biến y khoa là không thể giảm thiểu khỏi và xảy ra với một phần trăm nhất định. Trong cuộc thế người bác sĩ, không bạn nào dám chắc chắn chưa từng để xảy ra một tai biến y khoa nào mà nhân tố là ở chỗ, trước một bệnh nhân, chúng ta nên tuân thủ đúng mọi qui trình, mọi phác đồ chẩn đoán và yếu tố trị để giảm những rủi ro nghề nghiệp xuống mức tối thiểu.
TS.BS. Vũ Đức Định
Bài viết, quan điểm đóng góp cho diễn đàn “Tai biến y khoa” xin gửi về banthukysk@gmail.com, bandientuskds@gmail.com. Các bài viết trên diễn đàn biểu lộ quan niệm riêng của tác giả. Tòa biên soạn tôn trọng các ý kiến khác nhau, các quan niệm phản biện của tác giả trên cơ sở vật chất khách quan, chân thực và công nghệ.
SK&ĐS
Xem nhiều hơn: Khám sản phụ khoa hn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét